لوپوس منتشر یا لوپوس اریتماتوس سیستمیک

لوپوس منتشر یا لوپوس اریتماتوس سیستمیک (به انگلیسی: Systemic Lupus Erythematosus) در پزشکی با علامت اختصاری SLE گونه‌ای از انواع بیماریهای خود ایمنی است که در آن سیستم دفاعی بدن، علیه ارگان‌ها و بافت‌های پیوندی خودی عمل کرده و به‌آن‌ها آسیب می‌رساند.زنان در مقابل این بیماری ده‌برابر بیشتر از مردان آسیب‌پذیرند.

این بیماری اغلب پوست و چندین اندام داخلی را درگیر می‌کند و با وجود اتوآنتی بادی در خون همراه است. سیر بالینی لوپوس شامل دوره‌های فعالیت و بهبود است.

لوپوس (Lupus) در زبان لاتین به معنی گرگ و اریتما (Erythema) در زبان یونانی به معنی سرخی است. این نام بخاطر شکل لکه سرخ بر پوست است که شبیه جای گازگرفتگی گرگ است.

---

سبب‌شناسی:

سبب بیماری نقص ایمنی پوست و ارگان‌های داخلی است که منشأ آن تاکنون شناخته نشده‌است، را اطلاق می‌گردد. در نوع رایج‌تر آن «ال. ئی. کرونیکوس دیسکوئیدس»∗ که فقط محدود به‌پوست می‌شود، اکثراً روی صورت و بینی لکه‌ای سرخ رنگ به شکل پروانه نقش می‌بندد. نوع حاد آن، که به‌ندرت به‌مرگ می‌انجامد و بیشتر در زنان و در دههٔ سوم سنین زندگی بروز می‌کند، به‌ارگان‌های داخلی مانند کلیه، قلب و مفاصل نیز سرایت می‌نماید. 

پس از بروز (.L. E)، در خون بیمار، عوامل دفاعی پدیدار می‌گردد که علیه سلول‌های حفاظت کننده و گلبول‌های موجود در خون اقدام کرده و به‌نابودی آنها می‌پردازد و منجر به‌تقلیل گلبول‌های سفید و قرمز خون می‌شود.  در این مقطع، سلول‌های ایمنی حاصل از این فعل و انفعالات، در جدارهٔ رگ‌ها و سایر نقاط بدن رسوب نموده که این خود به‌دگرگونی ارگان‌های مربوطه می‌انجامد. 

به زبان ساده‌تر، این بیماری مظهر نوعی برادرکشی است که طی آن گلبول‌های سفید - که به منزله سیستم دفاعی بدن هستند - شروع به از بین بردن یکدیگر و در مراحل پیشرفته بافت‌های گوناگون بدن می‌کنند و در نتیجه تعداد آنها کاهش یافته و شدت بیماری را سبب می‌شوند. گرچه منشأ و عامل بروز این بیماری تاکنون ناشناخته مانده‌است لیکن پژوهش‌گران حدس می‌زنند که عامل بروز این بیماری احتمالأ نوعی ویروس یا پرتو فرابنفش است. علاوه بر فرضیه فوق، نتایج حاصله از آزمایش‌های دیگر، حاکی از این است که عامل ژنتیکی نیز در این بیماری مؤثر است:

• خویشاوندان درجه اول و دوم یک فردِ مبتلا به‌لوپوس، بیش از دیگران در معرض ابتلا قرار می‌گیرند.
• احتمال این‌که یک شخص مبتلا به‌لوپوس حداقل دارای یک خویشاوند درجهٔ اول مبتلا به‌همین بیماری بوده‌باشد، در حد ٪۳ تا ٪۱۰ ثابت شده‌است.
• آمار موجود درباره دوقلوهای تک تخمکی ¹ مبتلا به‌لوپوس ۲۵ درصد است.
• آمار دوقلوهای دوتخمکی مبتلا به‌لوپوس فقط ٪۵ است.

وجود آنتی بادی های علیه اجزای هسته نشانه شاخص سرولوژی در بیماری SLE می باشد.

علایم:

علایم و نشانه‌هایی که ممکن است زنگ خطری برای عود بیماری لوپوس باشد.

• خسته شدن بیش از حد انتظار
• احساس ضعف مداوم
• احساس درد در تمام بدن
• داشتن تب به صورت خفیف یا شدید
• بی اشتهایی مداوم
• کاهش وزن ناخواسته
• افزایش ریزش مو
• خونریزی از بینی به صورت مکرر
• زخم‌های سقف دهان به طوری که پس از خوردن غذاهای تند دچار سوزش شود
• بثورات پوستی در نقاط مختلف بدن
• درد مفاصل
• تورم مفاصل
• خستگی مفاصل هنگام برخاستن از خواب
• درد قفسه سینه با افزایش تنفس
• تنگی نفس
• سرفه همراه با خلط خونی
• سردردهای غیرمعمول و مداوم
• احساس حالت تهوع و استفراغ
• احساس ناراحتی و درد در شکم به طور مداوم
• ورم کردن پاها به طور مداوم
• ورم کردن پلک‌ها
• دیده شدن خون در ادرار
• در صورت بالا رفتن مقدار pt علامت مشخصه لوپوس است

بیماریزایی:

• ۹۰٪ از کل مبتلایان را زنان تشکیل میدهند - اکثراً بین ۱۵ تا ۴۵ سالگی مبتلا می‌شوند
• ۷۰٪ بیماران لوپوس منتشر است. در ۵۰٪ بیماران یک عضو اصلی شان درگیر است
• لوپوس پوستی تقریباً ۱۰٪ همه انواع بیماران لوپوس است
• ۲۰٪ ژنتیک است در خانواده درجه یک
• فقط ۵٪ از بچه‌هایی که از پدر و مادری که مبتلا به لوپوس هستند، مبتلا به لوپوس می‌شوند
• در سیاه پوستان ۲ تا ۳ برابر بیشتر از بقیه افراد است

درمان:

برای درمان لوپوس حاد کورتیکوستروئید∗ تجویز می‌شود. تجویز داروی ضد مالاریا مانند هیدروکسی کلروکین نیز مؤثر است. از کرم‌های محافظت کننده در مقابل نور مانند «کورتیکوئید»∗ استفاده می‌کنند. در موراد مقاوم به کورتیکواستروئیدها از داروهای ضعیف کننده ایمنی مانند آزاتیوپرین، میکوفنولات موفتیل و سیکلوفسفامید استفاده می‌شود. -تشخیص آزمایشگاهی:تستهای ESR-ANA-ANTI DNA-LE cell

داروی تزریقی جدید، با نام بنلیستا ² (Benlysta)، اولین دارویی است که به طور ویژه برای درمان لوپوس ساخته شده‌است.

منابع:

 «اولین داروی ویژه لوپوس ساخته شد». بی‌بی‌سی فارسی، ۱۰ مارس ۲۰۱۱. بازبینی‌شده در ۱۳ مارس ۲۰۱۱.

پی نوشت ها :

1- دوقلوهای همسان یا دوقلوهای تک تخمکی (به انگلیسی: Monozygotic ("identical") twins) به دوقلوهایی گفته می‌شود که از یک تخمک واحد بوجود آمده باشند لذا ماده ژنتیکی و خصوصیات ارثی آنها مثل هم است. دوقلو یا همزاد به دو فرزندی می‌گویند که از یک دوره بارداری به دنیا می‌آیند. دوقلوها می‌توانند تک تخمکی یا همسان باشند یا دوتخمکی و غیر همسان. قطعاً در هنگام حاملگی دوقلوهای تک تخمکی جنسیت مشابه دارند ولی ممکن است جفت یا کیسه آمنیوتیک واحد یا جدا داشته باشند.

2- بلیموماب (با نام تجاری بنلیستا) یک پادتن تک‌تیرهٔ انسانی است که فاکتور فعال کننده لنفوسیت B را مهار میکند.